1929 Dünya Ekonomik Krizi

1929 yılında başlamasına rağmen başta ABD olmak üzere dünya genelinde etkileri ancak 1930’un sonlarında hissedilmeye başlanan 1929 Dünya Ekonomik Krizi, dönemin uluslararası ekonomi dinamikleri düşünüldüğünde benzeri görülmemiş düzeyde bir ekonomik çöküşün yaşanmasına neden olmuştur. Büyük Buhran olarak da isimlendirilen 1929 Ekonomik Krizi, ABD merkezli gelişen ve sonrasında Avrupa’ya sıçrayarak sayısı milyonlara varan işsiz orduları yaratmıştır. Dönemin modern sanayisi etkilediği kadar kırsal alanları da derinden sarsan Büyük Buhran, dünya genelinde tarım ürünü fiyatlarının %50’lere varan düzeyde düşmesine neden olmuştur.

İktisat biliminin temeli olan arz ile talep arasındaki ilişkinin çöktüğü bir dönem olan 1929 Dünya Ekonomik Krizi, talebin tahmin edilemeyecek seviyede düşüş göstermesini sağlamıştır. Dünya genelinde tüm sanayileşmiş ülkeleri etkileyen Dünya Ekonomik Krizi’nin etkileri ise birçok ülkede uzun yıllar boyu hissedilmiştir. Günümüzde insanlar 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin yalnızca ABD borsasının çökmesi ve sonrasında bankacılık sisteminin iflas etmesi ile ilgili olduğunu düşünse de, aslında buhranın yarattığı etki tüm dünyaya yayılmıştır. Dünya genelinde “50 milyonun üzerinde insanın işsiz kalmasına sebep olan 1929 Dünya Ekonomik Krizi”, toplam dünya üretiminin yaklaşık olarak %40 seviyesinde azaldığı bir süreçtir.

Uluslararası ticaret faaliyetlerinin yaklaşık olarak %65 gibi inanılmaz bir seviyede azalmasına neden olan 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin bu etkileri düşünüldüğünde, bu sürecin neden “Büyük Buhran” ismiyle anıldığı daha iyi anlaşılır. İktisatçıların tarihsel veriler ışığında yaptığı araştırmalar, 1929 yılına kadar küresel düzeyde yaşanan krizlerde dünya ticaretinin en fazla %7 oranında düştüğünü göstermiştir. Bu tarihe kadar yaşanan diğer uluslararası ekonomik krizler ile kıyaslandığında Büyük Buhran’ın ne kadar yıkıcı bir etkiye sahip olduğu da görülür. 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin oluşmasındaki muazzam derecede etkili olan faktör, 1. Dünya Savaşı ve sonrasında ABD ve Avrupa genelinde oluşan ekonomik ortamdır.

1. Dünya Savaşı sonrasında aralarında Osmanlı Devleti’nin de bulunduğu onlarca ülke gerek sosyal gerekse de ekonomik anlamda derinden etkilenmiştir. ABD, İngiltere ve Almanya’nın dünya gündemine oturmasını takip eden süreç içerisinde esen değişim rüzgarları, paranın Avrupa’dan çıkarak ABD’ne doğru yönelmesine neden oldu. Zira 1. Dünya Savaşı’nda birçok farklı cephede mücadele eden İngiltere ekonomik açıdan kritik bir seviyeye geldiğinden, ABD’den borç alma ihtiyacına girdi ve altın standartlarını yükselterek parasının değerini yeniden arttırma yoluna gitti. Ancak bu durum İngiliz ihracatının büyük bir yara almasına neden oldu ve sonuç olarak para İngiltere dışına akarak borcun tekrar büyümesine sebep oldu.

1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin gelişim süreci incelendiğin İngiltere odaklı bir portre çizilmesine rağmen günümüzde popüler kültürün yakından ilgilendiği pek çok komplo iddiası da bu konuya dahil olmaktadır. Dünyanın çapında bazı araştırmacılar, Büyük Buhran’ın aslında dünyanın en zengin ailelerinin küresel para sistemini ele geçirmek için suni olarak oluşturduğu bir ortam olduğunu iddia etmektedir. 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin bir takım güçler tarafından perde arkasından yürütülen bir proje olduğuna dair iddialar hiç bir zaman kanıtlanamasa da, hala insanların ilgisini çekmekte ve bu nedenle de popüler kültürün malzemesi olmaya devam etmektedir.

Rahnansaika