Alevilik
Ülkemizde Sünnilik’
ten sonra en çok mensubu olan İslami mezheplerden biri olan Alevilik; kelime anlamı itibarıyla “Hz. Ali yanlısı, Hz. Ali taraftarı olmak” gibi bir anlam ifade etmektedir. Mezhep ise, “tutulan, takip edilen yol” anlamındadır.
Aleviliğin kökeni de Hz. Ali dönemine kadar uzanmakta olup, Hz. Ali döneminde de “Alevi” kavramının bulunduğu ifade edilmektedir. Aleviler de son peygamber olarak Hz. Muhammed’i kabul eder, sayar ve severler. Sünnilikteki “Allah-Muhammed- Dört Halife” inancı, Alevilik’te “Allah (Hakk)-Muhammed-Ali” şeklindedir. Ehl-i Beyt ve Oniki İmamlar da Alevilik’te önemsenmektedir.
Aleviler, Hz. Muhammed’in son peygamber olduğunua Hz. Ali’nin ise imam ve vekil olduğuna inanırlar. Alevilikte ibadetler “Cemevi” adı verilen ibadethanelerde gerçekleştirilmektedir. “Cem” Arapça bir kelime olup, “toplanma, bir araya gelme” gibi anlamlar içermektedir. Alevilerin toplu bir şekilde gerçekleştirdikleri cem ibadeti; bir Alevi Dedesi gözetiminde ve liderliğinde icra edilir. Alevi toplumunda dini inanç liderlerine “Dede” adı verilmektedir. Alevilik’te hiyerarşik bir yapı vardır. “Yola gönül veren olarak” tanımlanan her talibin bir dedesi bulunur. Dedelerin de dedeleri vardır. Dedeler eğiten, danışılan kişilerdir. Cem ibadeti esnasında on iki ayrı kişi tarafından yerine getirilen bazı görevler vardır ki bunlar “On iki hizmet” adı ile anılırlar.
Alevilikte “yol” olarak tanımlanan inanç yapısı “Dört Kapı Kırk Makam” olarak isimlendirilmiştir.
Dört Kapı şu şekildedir:
- Şeriat Kapısı
- Tarikat Kapısı
- Hakikat Kapısı
- Marifet Kapısı
Bu dört kapı aynı zamanda bazı mertebelere işaret ederler. Şeriat Kapısı- Müminlik mertebesi; Tarikat Kapısı- Zahidlik mertebesi; Hakikat Kapısı- Ariflik Mertebesi ve Marifet Kapısı- Muhiplik mertebesi ile eşleştirilmiştir.
Bu dört kapı altında bazı vazife ve erdemleri içeren “makam” adı verilen toplam kırk madde yer alır.
Alevilik’te de “oruç” isimli bir ibadet mevcut olup, bu orucun Sünni orucundan farkları bulunmaktadır. Aleviler; Ramazan’da Kadir Gecesi’ni de içeren üç gün boyunca oruç tutarlar. Muharrem ayında da on iki gün oruç tutulur. Muharrem ayından sonraki üç gün daha yine oruç tutulmaktadır ki; bu oruca “Hızır Orucu” denilmektedir. Muharrem orucundan önce üç gün bir başka oruç tutulur; bu oruca da “Masumu paklar orucu” adı verilmektedir.
