Başkanlık sistemi

Başkanlık sistemi; günümüzde birçok ülke tarafından, farklı şekillerde de olsa, uygulanmakta olan bir yönetim şeklidir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki başarılı uygulanışı ile algılanan Başkanlık sisteminin, arzu edilen sonuçların alınamadığı başarısız uygulama örnekleri de mevcuttur.

Başkanlık sisteminin, en ayırt edici özelliği yasama ve yürütme arasındaki bağın tamamen koparılmasıdır. Bu sistemde yasama yürütmeyi feshedememektedir. Halk oyu ile seçilen bir başkan mevcuttur ve bu başkanın görevden alınması yönünde parlamentoların hiçbir yetkisi bulunmamaktadır. Bu yönü ile başkanlık sisteminin aldığı en büyük eleştiri otoriter bir rejime götüren sistemi içeriyor olduğu yönündedir. Bu tez kapsamında; yasama, yürütme ve yargı arasında tam bağımsızlık sağlanması arzu edilen bir sonuç olmakla birlikte, yürütmenin iktidar yetkisinin gereğinden fazla genişletilmesinin bu sonucu doğurduğu ileri sürülmektedir.

Başkanlık sisteminde başkan, yasa önermemekle beraber, yasamanın önerdiği yasaları veto etme yetkisine sahip olmaktadır. Bu vetolar; yasama yönünde gerekli bazı çoğunlukların sağlandığı durumlarda aşılabilmektedir.

Sabit bir süre için halk oyu ile seçilen başkan; süresinden önce herhangi bir şekilde hükümeti düşürme durumu olmamaktadır. Bazı sistemlerde meclis soruşturması gibi istisnalar olmakla birlikte, başkanlık sisteminin temeli, belirli bir süre boyunca görev yapan bir başkanın olması esasına dayanmaktadır. Tek kişilik yürütme olarak görev yapan başkan; kendisine bağlı tüm birimleri tam yetki ile yönetme hakkına sahiptir.

Başkanlık sistemi avantajları ve dezavantajları ile birçok ülkede uygulanmaktadır. Olumsuz örnek kapsamına alınan örnekler genelde Latin Amerika ülkelerinde uygulanan başkanlık sistemlerinden çımaktadır.

Başkanlık sistemini yarı- başkanlık sistemi şeklinde uygulayan (Fransa gibi) ülkeler de mevcuttur. Yarı- başkanlık sisteminde; yürütmenin başı ile yasamanın başı yetkileri paylaşmaktadır. Cumhurbaşkanı halk oyu ile seçilmekte ancak yasamaya karşı da sorumlulukları bulunmaktadır. Yarı başkanlık sistemi için söylenebilecek en doğru tanım, parlamenter sistem ile başkanlık sistem arasında bir kademeyi içeren sistem olduğudur.