Engizisyon mahkemeleri ve Orta Çağ

Latince “soruşturma” manasına gelen bir kelimeden türeyen engizisyon tabiri, Katolik Kilisesi’nin yargılama biçimi olan mahkemelerin uyguladığı bir sistemdir. Avrupa coğrafyasında yüzyıllar boyunca en önemli güçlerden biri haline gelen engizisyon mahkemeleri birçok farklı şekilde faaliyette bulunmuş olsa da, sahip olduğu güç ve hitap ettiği kesimin genişliği bakımından üç temel engizisyon olduğu söylenebilir. Bu üç engizisyonun en çok bilineni ve şüphesiz en büyük gücü elinde barındıranı Orta Çağ Engizisyon Mahkemeleridir. Diğer iki engizisyon sistemi olan İspanyol ve Roma Mahkemeleri de oldukça etkili olsa da, etkileri incelendiğinde Orta Çağ Engizisyon Mahkemelerinin açık ara üstün bir güç olduğu görülür.

Orta Çağ’da kurulmaya başlandığı ve gücünün zirvesine bu dönemde ulaştığı için Orta Çağ Engizisyon Mahkemeleri ismini alan bu sistem, verdiği kararlar ile günümüzde dahi tartışmaların odak noktasıdır. Bilinen insanlık tarihinin en güçlü imparatorluklarından biri olan İspanyol İmparatorluğu Kraliçesi 1. Isabella tarafından 1483 yılında onaylanan İspanyol Engizisyon Mahkemesi de, İspanya’da olduğu kadar Avrupa coğrafyasının farklı bölgelerinde de etkili olmuştur. 1. Isabella tarafından kurulması istenen İspanyol Engizisyonunun temel amacı, imparatorluk bünyesinde yaşayan Müslüman ve Yahudi nüfusun Hıristiyanlaştırılmasıydı. 1492 yılında özellikle Yahudiler üzerindeki baskının artması ve İspanyol Engizisyon Mahkemelerinde birçok Yahudi’nin yargılanması üzerine, yaklaşık olarak 200 bin Yahudi ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır. İspanya Engizisyon Mahkemesinden kaçan bu 200 bin kişilik Yahudi grubunun “oldukça büyük bir bölümü” de, Osmanlı İmparatorluğu’na sığınmıştır.

İspanyol Engizisyon Mahkemesi kuruluşundan kısa süre sonra Yahudiler üzerinde büyük baskı kurmuş olsa da, Müslümanlar ile anlaşma yoluna gitmiştir. Ne yazık ki İspanyol Engizisyonunun Müslümanlar ile yaptığı anlaşma 10 yıl dahi sürmemiş ve “katliam” niteliği taşıyan bir Müslüman kıyımı başlamıştır. Günümüzde İspanya coğrafyası olarak adlandırılan bölgede yaşayan ve aslında bu bölgenin “yerlisi olan” yüz binlerce Müslüman, İspanyol Engizisyon Mahkemelerin de sonucu baştan belli olan bir yargılama sürecine sokulmuş ve yargılama sonucunda da sadece Müslüman oldukları için katledilmiştir.

Bilinen medeniyet tarihinin en büyük kara lekelerinden biri olan engizisyon katliamları, Avrupa coğrafyasının farklı yerlerinde yaşayan pek çok Yahudi ve Müslümanın katledilmesine ya da zorunlu olarak ülkelerini terk etmelerine sebep olmuştur. 1542 yılında Papa 3. Paulus tarafından kurulan Roma Engizisyonu ise, Roma Katolik Kilisesi ekolünün bir devamı olmuştur. Martin Luter tarafından ortaya atılan düşüncelerin yayılması ile sayısı artan Lutherci grup ile savaşan Roma Engizisyonu, her ne kadar “trajikomik” olsa da uzun süre boyunca büyücülük ve cadılıkla da mücadele etmiştir.

Rahnansaika