Farabi felsefesi

Türk mü yoksa Fars mı olduğu bugün dahi tartışılan bir isim olan Farabi 870-950 yılları arasında yaşayan İslam tarihinin en önemli düşünürlerinden biridir. “Alem büyük insan, insan küçük alemdir” sözüyle tanınan Farabi, insan ve evren arasında bir bağ kurmuş ve özellikle varlık felsefesi üzerine birçok eser üretmiştir. Aristotelesçi madde kavramını benimseyerek düşüncelerini bu merkezde geliştiren Farabi, fizik ve matematik ile eşyanın varlığına dair bilgilerin elde edilebileceğini düşünmüştür.

Madde ile suretin iki temel unsur olduğunu ve bu unsurların fizik ve matematik ilimleriyle ilgili olduğunu söyleyen Farabi, evrenin oluşumuna dair de eserler yazmıştır. Farabi evrende ateş, hava, su ve toprak olmak üzere dört temel unsur olduğunu ve bu unsurların bir araya gelerek eşyayı oluşturduğunu söylemiştir. Evrenin oluşumunu sağlayan dört temel unsurun ise “El Aklül Faal” olarak isimlendirdiği bir özden yaratıldığını düşünen Farabi, insanoğlunun içinde yaşadığı dünyanın da bulunduğu evrendeki her şeyin bu özden türedini söylemiştir. Aslında Farabi günümüzün popüler kültürü tarafından yakından takip edilen ve “Tanrı Parçacığı” olarak isimlendirilen atomaltı parçacığın arandığı Cern Deneyini de çağrıştıran bir yorumda bulunmuştur.

Farabi’nin evreni meydana getiren her şeyin temel bir özden oluştuğunu ve evrendeki dört temel unsurun yani ateş, hava, toprak ve suyun da bu özden meydana geldiğini söylemesi, aslında modern bilimin tartışmasız kabul ettiği Büyük Patlama(Big Bang) ile de ilişkilendirilebilir. Her ne kadar günümüzde evrendeki eşyanın yani maddelerin dört temel unsurdan değil de atomların bir araya gelmesiyle oluştuğu bilinse de, bilim insanları hala Büyük Patlama öncesine dair hiç bir fikir yürütememektedir. “Bilimin konusu dışında” olarak tanımlanan Büyük Patlama öncesi hal ve büyük patlamanın nasıl “evreni yoktan var ettiği” sorusunun cevabı, Farabi’nin 1.000 yıl kadar önce yaptığı felsefi yorumlarla da ilişkili olabilir.

Farabi’nin düşündüğü öz, evreni oluşturan temel yapı birimlerinin kaynağıdır. Zira günümüzde makro ve mikro fizikte yaşanan son gelişmeler ile tüm evrenin Büyük Patlama sayesinde oluştuğu bilinmektedir ki, büyük patlamaya neden olan temel bir özün olması da gerekmektedir. Bilimsel olarak evrenin açılmasına neden olması gereken bir etki ya da enerji(kişinin hayal gücüne göre başka bir terim de eklenebilir) olması gerektiğinden, Farabi’nin El-Aklül Faal olarak nitelendirdiği temel özün var olma ihtimali mümkündür. İslami bir bakış açısı ile konu incelendiğinde bu enerji ya da etkinin bilinçli bir şekilde Rahman tarafından oluşturulduğu söylenebilir. Ancak ateist görüş çerçevesinde herhangi bir şey dahi söylenemez zira konu tamamen bir soru işareti ve bilimsel olarak “bilimin konusu dışında” kalan bir süreç ile ilgilidir.

Tüm bunlar düşünüldüğünde Farabi’nin yalnızca büyük bir İslam düşünürü değil, bilinen insanlık tarihinin en önemli ve ileri görüşü en kuvvetli filozoflarından biri olduğu da daha iyi anlaşılmaktadır.

Rahnansaika