İlk Müslüman Türk devletleri
İlk Müslüman Türk devleti dendiğinde çoğu insanın aklına, okul yıllarında edindiği bilgiler doğrultusunda Karahanlılar Devleti gelir. Karahanlılar bilinen insanlık tarihinde Müslümanlığı kabul eden ilk “büyük” Türk devleti olmasına karşın 20. yüzyılda tarihçilerin yaptığı araştırmalar, büyük küçük fark etmeden tüm devletler incelendiğinde ilk Müslüman Türk devletinin Orta Asya’da değil çok daha farklı bir konumda olduğunu ortaya çıkarttı. “Türklerin ana yurdu Orta Asya’dır” ibaresinden yola çıkarak ilk Müslüman Türk devletini bulmak için Asya dolaylarına bakılsa da, gözlerin günümüz Rusyasına çevrilmesi gerekiyor. Bazı tarihçiler yaptığı çalışmalar neticesinde ilk Müslüman Türk devletinin İdil Bulgar Hanlığı olduğu sonucuna varmıştır. Bulgar kelimesinin, yüzlerce yıl geriye giderek kelimenin Türkçe kökenine inildiğinde “karışık” manasına geldiği görülmektedir. Hun Türlerinden olan Utrgur ve Kutripur boylarının Hunların yıkılmasının ardından bir araya geldi ve bu iki boyun “karışmasıyla oluşan” topluma “Bulgurlar” dendi.
630 yılına kadar Göktürklerin çatısı altında yaşayan Bulgurlar, daha sonra devletin yıkılmasının ardından bugün itibarıyla Rusya olan coğrafyada Büyük Bulgarya Devleti’ni kurdular. Günümüzd Bulgar dendiğinde çok farklı bir millet algılansa da, aslında Bulgar kelimesi bu iki Türk boyunun bir araya gelmesiyle oluşan “karışık” toplumu tanımlamak için kullanılan öz Türkçe bir kelimedir ve Bulgurlar olarak bu iki Türk boyunun da kurduğu devletin ismi olmuştur. İslamiyet’i seçtikten sonra Uygur alfabesini kullanmaya başlayan Karahanlılar, bu sayede resmi dil olarak da Türkçeyi kullanarak edebi eserlerini de bu şekilde yazmıştır. Bu yazılı kaynakların incelenmesi neticesinde uzun süre boyunca pek çok tarihçi ilk Müslüman Türk devletinin Karahanlılar olduğunu düşünse de, yakın geçmişte İdil Bulgar Hanlığının İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devleti olduğuna dair görüşler de ortaya çıkmıştır.
670’li yıllarda Balkanlara doğru yönelen ve burada Tuna Bulgar Devleti’ni kuran Bulgurlar yani Utrgur ve Kutripur Türk boyları, bu yıldan itibaren “Tuna Bulgarları” olarak tanındılar. Tuna Bulgarlarının yani karışık iki Türk boyunun kurduğu bu devlet daha sonraki yıllarda Slav Hanının Ortodoks olmasından sonra Slavların arasına karıştılar. Slavlarla karşılan Tuna Bulgarlarının büyük bir bölümü de Hıristiyanlığa geçti. Nitekim günümüzde de bazı tarihçiler günümüzdeki yaşayan Balkan halklarının bir bölümünün Tuna Bulgurlarının soyundan geldiğini söylemektedir. İdil Bulgar Hanlığı olarak iki Türk boyu tarafından kurulan ve ilk Müslüman Türk devleti olduğu söylenen bu toplum sonradan Balkan halklarına karışmış olsa da, bilindiği üzere Balkanlarda hala birçok Türk kökenli topluluk yaşamaya devam etmektedir. Tuna Bulgarlarının ilk Müslüman Türk devleti olduğuna dair görüşlere sahip olan tarihçilerin sayısının çok fazla olmadığı ve bazı açıklamaların söylem olarak görülmesi, hala pek çok tarihinin Karahanlıların ilk Müslüman Türk devleti olduğunu düşünmeye devam etmesine sebep olmaktadır.
