İnsan Hakları Evrensel Bildirisi maddeleri

Birleşmiş Milletler tarafından alınan ortak karar ile 1948 yılından bu yana dünya genelinde kabul gören İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, toplamda 30 maddeden oluşan bir bildiridir. Bu bildirinin imzalanmasındaki en büyük etken, insanlık tarihinin en büyük kara lekelerinden biri olan 2. Dünya Savaşı’nın neden olduğu yıkımdır. 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından devletlerin bir araya gelerek yaptığı görüşmeler, bireylere tanınan hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasını sağlamış ve bu görüşmelerin ilerleyen aşamalarında da İnsan Hakları Evrensel Bildirisi şekillenmeye başlamıştır.

Roosevelt tarafından “tüm insanlığın Magna Carta’sı” olarak tanımlanan İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, 10 Aralık 1948 tarihinde imzalanmış ve günümüze kadar da 10 aralık dünya çapında “İnsan Hakları Günü” olarak kutlanmıştır. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 1948 yılında Fransa’nın başkenti Paris’te yaptığı toplantı, kişilere tanınan hak ve özgürlüklerin evrensel olarak devletler tarafından korunmasını sağlamıştır. Çoğu insanın zannettiğinin aksine İnsan Hakları Evrensel Bildirisi yalnızca kişilere tanınan anayasal hakları değil, medeni ve siyasi haklar dışında kalan kültürel ve ekonomik hakları da kapsamaktadır.

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi maddelerinde ilk grup; yaşama, özgürlük, güvenlik gibi hakların korunmasına yönelik açıklamalardan oluşur. Bunun haricinde bildiri bünyesinde kişinin hapis ve sürgün edilmesi, keyfi olarak tutuklanması, “bağımsız mahkemelerce” yargılanması, kamuya açık olarak adil yargılama gibi konularda da geniş içerikli maddeler bulunur. Düşünce hak ve özgürlüklerinin de kesin çizgilerle belirlendiği İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, kişiye dini ve vicdani konularda özgürlük tanınmasını da kapsar. Bireyin yaşamına dair birçok farklı alanda özgürlük ve haklar üzerine maddeler bulunan bu bildiride ayrıca bireylerin örgütlenme ve toplanma hakları da tanımlanmıştır.

Bilimsel araştırmalarla gelişen teknolojik ürünlerden yararlanma hakkına kadar oldukça geniş içerikli bir alanda sıralanan İnsan Hakları Evrensel Bildirisi maddeleri, çağın değişmesi ve toplumların ilerlemesine göre bazı ilavelerin de yapılabileceği bir bildiridir. Nitekim çalışma, eğitim, sosyal güvenlik alanında yapılan çalışmalar sonucunda bildiriye yeni maddeler de eklenmiş ve böylece bireylerin yaşamına dair tüm alanlarda özgür olması gerektiği vurgulanmıştır.

• Temel hatları

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi maddeleri oldukça geniş içerikli ve bireylerin yaşamına dair her alanı kapsayan bir bildirge olsa da, genel hatlarıyla “tüm insanların özgür olduğu” düşüncesi üzerine kurulmuştur. Tüm insanların “onur, özgürlük ve haklar” yönünden eşit olduğu ilkesi, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi maddelerinin de ilkini oluşturmaktadır. İnsanları akıl ve vicdana sahip canlılar olarak tanımlayan bu bildiri; renk, cins, ırk, din, dil, etnik köken, ulusal ya da toplumsal ayrımlar yapılmamasını şart koşmaktadır. Bu bildiride yayımlanan maddelerin tamamı, “tüm insanlar” için geçerlidir.