Köroğlu Destanı ve özellikleri

Anadolu’nun birçok farklı bölgesinde yüzlerce yıldır anlatılan Köroğlu Destanı, aslında birçok farklı şekilde Azeri ve Altay mitolojisinde de yer alan bir destandır. Goroğlu olarak da anılan bu destan, Türk halkları arasında temel özellikleri aynı kalarak farklı şekillerde anlatılmıştır. Ateşin oğlu, toprağın oğlu veya kör olanın oğlu şeklinde anlamlandırılan destanın baş kahramanı Köroğlu’nun Türk mitolojisinin en çok tanınan karakterlerinden biri olduğu söylenebilir. Annenin nurdan hamile kalması ve canlı canlı gömülerek öldürülmesi, farklı coğrafyalarda anlatılan Köroğlu destanının ortak özellikleridir. Bu Türk coğrafyalarında yüzyıllardır söylenegelen destanın bir diğer özelliği ise Köroğlu’nun annesi mezardayken dünyaya gelmesi ve ölü annesinin sütünü emerek büyümesidir. Kafkaslardan Anadolu’ya kadar oldukça farklı biçimlerde anlatılan ve pek çok farklı varyasyonu da bulunan Köroğlu Destanı’nın bu özellikler ise birçok kültürde aynı şekliyle kalmıştır.

Anadolu’nun en eski kültürlerinden biri olan halk ozanlığında da genişçe bahsedilen Köroğlu ile 16. yüzyılda yaşayan gerçek bir kişilik olan Köroğlu birbirinden farklıdır. 16. yüzyılda yaşayan ve Bolu Beyi ile girdiği mücadele ile efsaneleşen bir halk ozanı olan Köroğlu’na bu destandan esinlenilerek “Köroğlu” adı takılmıştır. Ancak bu halk şairinin Türk mitolojisinde adı geçen bir destansı karakter olan Köroğlu ile ilgisi yoktur. Köroğlu ismi gerek Bolu Beyine karşı duruşu gerekse de özellikleri sebebiyle kendisine verilmiş bir lakaptır. Günümüzde hala birçok farklı ülkede anlatılan Köroğlu Destanı’nda, Köroğlu’nun kendisinin kör olduğu versiyonlar bulunduğu gibi farklı söylenceler de bulunmaktadır.

Destanda Köroğlu’nun gözlerinin görmemesinin bilgeliğe işaret ettiği söylenir. Kahramanın gerçekleri bilmek için görmeye ihtiyacı olmadığı ve asıl gerçeğin gönül gözüyle görüldüğü de anlatılır. Farklı ülkelerde Köroğlu’nun annesinin nur yani ışıkla hamile kalmadığı ve kahramanın kör bir babası olduğu da söylenmiştir. İslamiyet öncesi dönemde de anlatılan oldukça eski bir destan olduğu için bu versiyonlarda Köroğlu’nun babası Alı Koca olarak anılırken, İslamiyet sonrasında bu isim Ali olarak değiştirilmiştir. Köroğlu’nun asıl adının Ali olduğu farklı söylenceler de mevcuttur ve bu destanların anlatıldığı dillere göre “Kor” kelimesinin farklı manalara gelmesi de söz konusudur. Bazı dillerde Koroğlu olarak geçen isimdeki “kor” toprak manasına gelirken, bazı lisanlarda dağ, yer altı ve ateş manaları da verilmektedir.