Masal ve destan arasındaki farklar

Dünya tarihinin eski zamanlarında yaşanan önemli olayları birçok hayali unsurla süsleyerek anlatan destanlar, masallarla benzer gibi görünüyor olmasına karşın aslında oldukça farklı manzum yani şiir mısralarından oluşan eserlerdir. Masalların tamamı “yaşanmamış” yani tamamen hayal ürünü olaylardan oluşurken, destanların bir milletin tamamını ilgilendiren olaylardan derlenerek hazırlanan bir özelliği bulunur. Savaşlardan istilalara, salgın hastalıklardan deprem gibi doğal felaketlere, göçlerden yaradılışa kadar oldukça önemli olayları şiirsel bir dille anlatan destanlar; anlatım dili itibarıyla da masallardan oldukça farklıdır. Genel olarak masallar; güldüren, olağanüstü olaylardan bahseden, hayvanları anlatan ya da tamamen gerçek olaylarla kurgulanan hikayelerden oluşur. Zaman ve mekan konusunda herhangi bir gerçekliğin de olmadığı masallarda, bu özellikleriyle de destanlardan ayrılır çünkü destanlarda belirli bir bölgeden ve bu bölgede yaşayan bir milleti ilgilendiren belirli bir zaman diliminden bahsedilmektedir.

Masalların en büyük özelliklerinden biri de, ilk önce belirli kişi ya da kişiler tarafından tasarlanmaları ve sonradan birçok insanın beğenisini kazanması üzerine yazıya aktarılmasıdır. Destanlar ise kendi arasında temel özellikleri açısında “yapay ve doğal destan” olarak iki gruba ayrılmaktadır. Yapay destanlar nispeten yakın geçmişte yazılmış ve içerisinde doğaüstü olaylara çok nadir yer verilen manzum eserlerdir. Doğal destanlar ise farklı olarak ilkel çağlarda yaşanan olayları anlatmakta ve içerisinde birçok gerçeküstü unsuru barındırmaktadır. Ayrıca yapay destanları kimin yazdığı net bir şekilde belli iken doğal destanların tamamı anonim eserler olarak geçmektedir. Masallar ilk aşamada belirli kişiler tarafından kurgulansa da, bu hikayeleri ilk olarak kimin kaleme aldığı genellikle bellidir.

Destanların masallardan belki de en büyük farkı, çok geniş insan topluluklarını etkileyen ve tarihte iz bırakan olaylardan bahsetmeleridir. On binlerce bireyden oluşan geniş toplumların tamamını yakından ilgilendiren tarihi olayları konu alan destanlar, bu özellikleriyle masallardan kalın bir çizgiyle ayrılmaktadır. Masal ve destan arasındaki farklar kadar iki anlatımın benzer tarafları da bulunmaktadır. Örneğin; masal ve destanlar; sözlü ve yazılı olmak üzere iki temel anlatım türüne sahiptir. Bazı masallar tıpkı destanlar da olduğu gibi yazılı bir kaynağa sahip olmasa da nesilden nesle anlatılarak günümüze dek ulaşmıştır. Ayrıca hem destanlarda hem de masallarda doğaüstü olaylardan veya varlıklardan bahsedilmesi de söz konusudur.