Radyasyonun canlılar üzerindeki etkileri
İnsan bedeninin adeta mikro ölçekli kullanma kılavuzu olan DNA yapısının parçalanmasına neden olan radyasyon, bu yapıda çok küçük bir bozulma meydana getirerek dahi insanlar kanser gibi çok ciddi hastalıklara yakalanabilir. Görülebilir ışınlardan X ışınlarına, mikro dalgalardan radyo dalgalarına, manyetik alanlardan kızılötesi ışınlara ve ultraviyole ışınlara tüm bu ışınım türleri elektromanyetik radyasyonun bir parçasıdır. Canlılar için zararlı olan elektromanyetik radyasyon; Gama, Beta ve Alfa ışınımlarıdır ki, bu ışınımlar elektromanyetik tayfın en üst bölümünü oluşturur. Radyasyonun zararlarından bahsedilirken öncelikle radyasyon denen kavramın nasıl oluştuğundan ve atomaltı seviyede gerçekleşen bu kadar küçük bir olayın nasıl DNA yapısına zarar verebilecek kadar yüksek bir enerji salınımına neden olduğundan bahsetmek gerekir. Radyasyon aslında atomların çekirdeğinde yer alan nötronların sayısının protonlara nazaran çok fazla olması halinde gerçekleşen bir olay sonucunda açığa çıkan enerjidir.
Atomların çekirdeğinde protona nazaran çok fazla nötron bulunması halinde atomların meydana getirdiği madde kararsız bir hale gelerek bu durumu ortadan kaldırmak ve kararlı bir yapı kazanmak ister. Bunu gerçekleştirmesinin tek yolu da radyasyon enerjisi yaymaktadır. Atom çekirdeğinde bu durumun olması halinde atom fazla nötronları parçalamakta ve parçalanan nötronlar da “Alfa, Gama veya Beta” gibi ışınımlar oluşmasına sebep olmaktadır. İşte yukarda bahsi geçen ve elektromanyetik radyasyonun en üst seviyesi olan Alfa, Gama ve Beta ışınımları da atomun kararlı yapıya geçmek için nötronları parçalaması sonucunda oluşmaktadır. Bu olay çevreye yayılan ışınımla birlikte muazzam derece yüksek bir enerjinin de tesir etmesine sebep olur.
X ışınları, kozmik ışınımlar, Alfa, Beta ve Gama ışınımlarında parçalanan nötronlar çok yüksek bir frekansta yer aldığından açığa çıkan enerji miktarı da akıl sınırlarını zorlayacak türdedir. Bu yüksek enerji maddelerin temel yapı taşlarındaki kimyasal bağların dahi kırılmasına sebep olabilir. Canlıların DNA yapısının da parçalanmasına neden olan bu yüksek enerji yani radyasyon sonucunda DNA’sı bozulan hücreler hızla ölmeye başlar. Zira hücrelerin DNA olmadan yaşaması mümkün değildir. Hücrelerin hızlı bir şekilde ölmesi bu hücrelerin bulunduğu dokunun da çok ciddi zarar görmesi manasına gelir.
Canlılar üzerinde kanser, çeşitli sakatlıklar, hastalıklar ve yapısal bozukluklara neden olabilen radyasyon tüm bunların dışında seneler ve hatta “nesiller” sonrasında ortaya hayati derece önemli genetik sorunlar çıkmasını sağlayabilir. Bu genetik problemlerin temelinde DNA olduğundan, radyasyonun sebep olduğu hasar nesilden nesle aktarılmaya devam edebilir. Radyasyonun canlılar üzerindeki etkilerinin başında ise bu nesilden nesle aktarılan “kalıcı” problemlerdir.
