Uykunun evreleri

tarihinde gönderilmiş tarafından

İnsanoğlunun da aralarında bulunduğu tüm memeli ailesinde görülen “doğal bir dinlenme” davranışı olan uyku, memeliler haricinde kuşlar ve balıklarda da görülür. Göz kapağı olmayan balıklar her ne kadar dışarıdan bakıldığında uyumuyormuş gibi görünse de, aslında tıpkı insanlar gibi balıklar da periyodik olarak dinlenme amaçlı uyurlar. İnsanoğlunun yaklaşık olarak toplam hayatının %30’unu uyuyarak geçirdiği düşünülmektedir. EEG denen bir çeşit beyin dalgası ölçmeye yaran tekniği ile insan uykusunun evreleri uzun yıllar boyunca takip edilmeye çalışılmıştır. İlgili beyin dalgaları ise, beyinde yer alan ve sayısı milyarlarla ifade edilen nöronların birbiri ile haberleşmek için kullandığı elektrik akımıyla oluşan bir sonuçtur. Modern psikiyatrinin inceleme alanı olan uyku, aynı zamanda evrene natüralist bir bakış açısı ile yaklaşan modern bilimin gerçekdışı olarak kabul ettiği metafizik ve spiritüalizmin de ilgi alanına girmektedir.

  • REM ve n-REM evreleri

Basit olarak uykunun temel 2 sınıftan oluştuğu söylenebilir: REM ve n-REM evreleri. Türkçesi “Hızlı Göz Hareketi” (Rapid Eye Movement) olan REM evresi her ne kadar uykunun  n-REM evresine göre daha kısa süren bölümü olsa da, bilim insanlarını meraklandıran tüm faaliyetlerin olduğu süreç de yine bu REM evresidir. Türkçesi Hızlı Göz Hareketi Olmayan (Non Rapid Eye Movement) olan uyku evresinde, adından da anlaşılacağı üzere kişide göz hareketliliği gözlemlenmez ve sebepten ötürü bu aşamada “rüya” durumundan söz edilmez. Hızlı göz hareketlerinin görüldüğü REM evresinin kişiden kişiye değişmekle birlikte yaklaşık olarak 20 dakika sürdüğü saptanmıştır. “Rüyaların görüldüğü bölüm” olan REM evresi, kişinin kolaylıkla uyandırılabilir ve farklı bir bilinç hali içinde olduğu bir süreçtir.

REM evrede kişinin beyin aktivitesi uyanık olduğundakine oldukça yakındır. Beynin uykunun REM evresinde uyanıklık haline çok yakın bir faaliyet düzeni içinde olması, uykunun en önemli ve bilim adamlarını meraklandıran bölümünün bu aşama olmasına neden olmuştur. REM evresinde beynin hatırlama ve hafızaya giriş yapabilme gibi faaliyetleri gerçekleştirdiğine dair teoriler bulunsa da, bu durum kanıtlanmış değildir ve hala bir iddia olma özelliğini korumaktadır. Ancak yine de elde edilen bulgulara bakarak bu çeşit bir yorum yapılabileceği söylenebilir. Kişiden kişiye değişmekle beraber genel olarak her insanın uyku esnasında her 1,5 saatte bir REM evresine geçtiği söylenebilir.

Yapılan incelemelerde hızlı göz hareketliliğinin görüldüğü REM evresinde aniden uyandırılan kişilerin büyük çoğunlukla rüya gördüklerini söylediği saptanmıştır. Bazı bireyler gördükleri rüyayı net bir şekilde hatırlarken, bazıları da rüyanın içeriğini hatırlayamasa da rüya gördüğünden emin olduğunu söylemiştir. Ayrıca bazı insanların REM evrede uyanması halinde gün boyu asabi ve tedirgin bir ruh hali içinde olduğu da gözlemlenmiştir.

Uykunun temel olarak 5 evreden oluştuğu düşünülmektedir;

  • Evre 0: Tam uyanıklık halinin değişim gösterdiği evredir.
  • Evre 1: Uykunun geldiğinin hissedilmesi ve uykuya dalış ile uyanıklık arasındaki haldir.
  • Evre 2: Uyku halinin başladığı ve kişinin uyandığında “uyku bilincinde olduğunu anlayabildiği” evredir.
  • Evre 3 ve 4: Beyin fonksiyonlarının yavaşladığı ağır uyku halidir.